Het trieste der tropen

Claude Lévi-Strauss, Frans etnoloog en filosoof van Joodse afkomst, wordt beschouwd als een van de grootste denkers van de twintigste eeuw. Zijn werk heeft een grote bijdrage geleverd aan het structuralisme en de sociale wetenschappen. Lévi-Strauss was in staat de wetenschap begrijpelijk te maken voor een groot publiek. Hij doceerde lange tijd filosofie aan de universiteit van São Paolo in Brazilië, waar hij indiaanse samenlevingen bestudeerde. Hij overleed in 2009 op honderdjarige leeftijd.

'Ik heb een hekel aan reizen en aan ontdekkingsreizigers.' Zo luidt de beroemd geworden eerste zin van Tristes tropi¬ques (1955), het magnum opus van Claude Lévi-Strauss. De in 1908 in Brus¬sel geboren cultureel antropoloog – of etnograaf, zoals hij zichzelf liever noemde – zou met dit boek wereld¬faam verwerven.
Na deze aanhef doet Lévi-Strauss uitgebreid verslag van zijn reizen naar Brazi¬lië, waar hij na zijn studie een aanstel¬ling kreeg als docent aan de universi¬teit van São Paulo, en naar Azië. Zij vormden voor Lévi-Strauss een aanleiding tot het schrijven van een verslag van de intellectuele 'zwerftocht' die hem via de filosofie naar de etnologie leidde.

Maar zijn grootste faam ontleent dit boek aan de delen die Lévi-Strauss wijdde aan de vier Braziliaanse india¬nenstammen bij wie hij in de jaren dertig van de vorige eeuw etnologisch veldonderzoek verricht¬te. Eens waren de Caduveo, de Borôro, de Nambikwara en de Tupi-Kawahib met velen; toen Lévi-Strauss hun leven deelde, waren ze nog maar met weini¬gen. De etnograaf besefte dat het niet lang meer zou duren of er zou vrijwel niemand van hen meer bestaan, hoogstens een enkeling die, noodge¬dwongen, zich in een westerse samenle¬ving had gevoegd.
Met mede¬dogen, res¬pect en humor beschrijft Lévi-Strauss het karige leven, de ge¬bruiken en materiële cul¬tuur van deze volkeren. Wes¬ters supe¬rioriteitsge¬voel is hem vreemd, maar evenmin is hij geneigd een geïdealiseerd beeld van de 'nobele wilde' te geven.

'Lévi-Strauss is […] een van de wetenschappers die ons wereldbeeld blijvend veranderd hebben, op hetzelfde niveau als Darwin.' – Louise Fresco in NRC Handelsblad