Maria Montessori 1870-1952

De Methode
Maria Montessori is een van de weinige vrouwen die het zover heeft gebracht dat zij op een bankbiljet is vereeuwigd. Op het kleine, niet erg kostbare Italiaanse biljet van 1000 lire wordt deze dochter van het moderne Italië; herdacht als de uitvindster van een pedagogie die gebaseerd is op het idee van de 'onpersoonlijke', 'teruggetrokken' opvoeder.

Toch is juist deze pedagogie uitzonderlijk sterk en op een bijna mythische manier gebonden aan de persoon die hem in het leven riep. Deze tot nu toe onbelichte paradox vormt de ruggengraat van dit nieuwe boek over Maria Montessori, dat voor het eerst sinds de biografie van Rita Kramer uit 1976 nieuw licht werpt op Montessori's leven en werk.

Haar jeugd
Maria Montessori werd in 1870 geboren in het net tot één nieuwe natiestaat omgevormde Italië. Ze was een mooi en intelligent meisje, dat - ondanks de huiselijke conflicten die dat opleverde, - medicijnen ging studeren en een van de eerste vrouwelijke artsen in Italië werd. De opvoedkundige methode die ze na 1907 ontwikkelde was niet alleen in sterke mate beïnvloed door Oosterse denkwijzen, maar ook door haar tumultueuze privé-leven, waarin de spanning tussen liefde en persoonlijke vrijheid steeds opnieuw voor problemen en dilemma's zorgde.

Kind en moeder
'Door tussenkomst van een kind, heeft Montessori alle kinderen geholpen', aldus een Italiaanse non, die met deze typering de spijker op zijn kop slaat. Montessori's methode heeft tot doel een oplossing te bieden voor wat zij als het drama van ieder kind zag: het voelt zich na zijn geboorte verlaten door de volwassenen, omdat die de bevrediging van hun eigen verlangens laten prevaleren boven de bevrediging van die van het kind. Dit universele drama speelde zich ook in haar eigen leven af: zij kreeg in het geheim een kind van een collega, dat zij na zijn geboorte afstond.

Maria Montessori lijkt een open boek dat iedereen kan lezen, maar dat boek zweeg tot nog toe over essentiële ervaringen als haar eigen moederschap. Ze lijdt zoals ieder mens verliezen, maar lijkt altijd te winnen, omdat ze zich beperkt tot het eenzame spel van patience.

Een prima donna
Schwegman laat zeer overtuigend zien dat Maria Montessori haar bijzondere kracht ontleende aan haar vermogen om tegelijkertijd grenzen te trekken en te overschrijden. Ze bewoog zich in treinen, auto's en vliegtuigen als een komeet door de wereld en leek altijd te ontsnappen. Zij verloor zich in anderen, maar hield die ook op afstand door zich de stijl van een prima donna aan te meten, waarbij zij zich nu eens als een spirituele Madonna vertoonde, en dan weer als een in zwart bont gehulde filmster.

Een commercieel talent
Maria Montessori had ook trekken van een koopman: met een scherp commercieel inzicht koppelde ze de introductie van haar pedagogische methode aan de verkoop van didactisch materiaal waarop zij de rechten bezat. Dit gedrag is ongebruikelijk voor pedagogen, maar niet voor uitvinders als Edison en Bell (persoonlijke bekenden van Montessori), die een felle strijd voerden om het patent op en de commerciële verspreiding van hun vindingen. Als we Montessori als uitvindster zien, is haar gedrag dus niet ongewoon. Bijzonder is wel dat zij zich als vrouw in een door mannen beheerst strijdperk waagde. Nog opmerkelijker is dat zij dikwijls won, ook van mannen.

Heldin van vorsten
Maria Montessori hield ervan om als een vorstin te worden behandeld. Vorstinnen hielden ook van Montessori: in Italië genoot ze de speciale bescherming van koningin Margherita en in Engeland werd ze een paar keer door koningin Victoria ontvangen. In Nederland, waar ze vanaf 1936 tot haar dood in 1952 regelmatig verbleef en waar ze begraven ligt, kon ze rekenen op de bewondering van prinses, later koningin Juliana, die zich verschillende malen met haar onderhield.