Mémoires Jan van Gilse (1917 - 1922)

Jan Pieter Hendrik van Gilse (1881-1944) mag gerekend worden tot Nederlands belangrijkste componisten in de eerste helft van de twintigste eeuw. Als dirigent was hij te gast bij alle Nederlandse symfonieorkesten van zijn tijd; ook trad hij veel in het buitenland op. Bij het Utrechts Stedelijk Orkest was hij chef-dirigent van 1917 tot 1922. Hij beperkte zich daar niet tot artistieke taken maar deed ook in sociaal en maatschappelijk opzicht zeer veel voor de status van zijn orkestleden. Van Gilse was initiatiefnemer tot en mede-oprichter van het 'Genootschap van Nederlandse Componisten', het BUMA en enkele instellingen tot propaganda van Nederlandse muziek. Tijdens de oorlogsjaren was hij een der kopstukken in het kunstenaarsverzet.

Zijn Memoires zijn meer dan het verslag van een periode uit een veelzijdig artistiek leven. Zij geven een uniek en kleurrijk beeld van een belangrijk stuk Nederlandse cultuurgeschiedenis tussen 1900 en 1932. Van Gilse beschrijft als persoonlijk bij de feiten betrokken getuige de zaken die hem aan het hart gaan: het muziekleven, de orkesten, de mensen. Hij plaatst zijn onderwerpen in een brede context en lardeert deze met tientallen uitwijdingen en kostelijke anekdotes, variërend van politiek tot psychologische beschouwingen over vriend en vijand. Een belangrijke plaats geeft hij zijn conflict met de muziekcriticus Willem Pijper, dat - mede wegens de inerte houding van zijn orkestbestuur - tot zijn vertrek uit Utrecht leidde.