Nagelaten fragmenten / 2 Begin 1875 - eind 1879 / druk 1

Het ambivalente, maar resolute afscheid van Wagner, aan wie Nietzsche de vierde Oneigentijdse beschouwing (1876) wijdt; de onhoudbaar geworden positie als hoogleraar klassieke talen in Bazel en de verandering van schrijfstijl, dat zijn de gebeurtenissen waaromheen zich de aantekeningen in dit tweede deel van Nietzsches Nagelaten fragmenten bewegen.
In de tweede helft van de jaren zeventig krijgt Nietzsche steeds meer aandacht voor de Verlichting, tot uiting komend in een zichtbaar aanleunen tegen de vorm van grote Franse schrijvers als Vauvenargues, Chamfort en La Rochefoucauld. Met hun schrijfwijze en die van Thucydides voor ogen 'slijpt' Nietzsche zijn grote stijl. Menselijk al te menselijk, waarvan in 1878 het eerste deel verschijnt, is daarvan de eerste meesterproef.
Naarmate hij zich als stilist bekwaamt, groeit de afstand tot wat hij eerder als het fenomeen van een nieuwe Duitse cultuur had verwelkomd: Wagner en diens Bayreuth. Terwijl het Duitse element in Wagner zich door zijn installatie in Bayreuth meer en meer manifesteert, wijzen de toenemende hiaten van Nietzsches verlofaanvragen merendeels naar het zuiden. Nietzsche wordt een reiziger, in zijn beeldspraken vaak een zeevaarder: het continent waar hij op afstevent, is een eigen, verlichte, antimythische wetenschappelijkheid, die hij met de troubadours 'gaya scienza' zal noemen.